Hoe veroorzaakt stress lichamelijke klachten?

Gestrest zijn is al erg genoeg. Het laatste wat je erbij wil hebben zijn extra lichamelijke klachten. Toch kan stress allerlei vervelende fysieke pijn symptomen veroorzaken. Bovendien beïnvloedt stress je immuunsysteem waardoor deze minder goed werkt. Stress kan je daardoor letterlijk ziek maken. Gevoeligheid voor stress varieert van mens tot mens. Mensen waarbij de draagkracht groot is kunnen stresssituaties beter aan dan mensen met een lagere draagkracht. Je hebt hierin niets goed of fout gedaan, omdat je draagkracht gevormd wordt vanaf het moment dat je geboren wordt en daar heb je als kind het beste gedaan wat op dat moment mogelijk was.

Stress in je lijf

Wanneer je te maken krijgt met stress gaat je lichaam aan de slag met de productie van onder meer cortisol. Dit hormoon zorgt ervoor dat je meer energie krijgt om met de stressvolle situatie om te gaan. Maar bij chronische pijn ervaart het lichaam vaak al continu stress. Daardoor is er te veel cortisol in het lichaam. Barst je dan van de energie? Helaas, het tegendeel. Je energiereserve raakt juist op doordat de stress (pijn) aanhoudt.

Daarbij heeft cortisol normaalgesproken de functie om ontstekingen in het lichaam te remmen. Doordat er op den duur een tekort ontstaat herstelt het lichaam minder goed van ontstekingen. En zo wakkert stress chronische pijn aan. Als olie op het vuur. Het is daarom van essentieel belang om jezelf bij chronische klachten zo min mogelijk bloot te stellen aan stress. En dit doe je met name door anders te leren omgaan met stressvolle situaties, want daar heb jij zelf de controle over.

Hoe werkt dat dan precies...

Gevaar

Je brein beoordeeld de hele dag door of je in gevaar bent. Jouw hele systeem is geprogrammeerd op overleven, waardoor er een alarm af gaat in je hersenen wanneer ze een dreiging waarnemen. Je bijnieren gaan vervolgens direct adrenaline aanmaken en je lijf bereidt zich voor op een vlecht-, vlucht- of bevries reactie. Je spieren, vooral je psoas spier, spannen zich aan en je hartslag en bloeddruk stijgen.

Cortisol

Wanneer de situatie na een paar minuten bedreigend blijft gaat je bijnierschors het stresshormoon cortisol aanmaken. Cortisol zorgt er onder andere voor dat je emotionele ervaringen beter onthoudt, omdat je brein wil voorkomen dat je in de toekomst opnieuw met (hetzelfde) gevaar wordt geconfronteerd. Handig... maar wanneer je lichaam overactief reageert op stressprikkels wordt dit uiteindelijk een probleem. Spanning die te lang blijft aanhouden zorgt ervoor dat je als het ware in ‘staat van paraatheid’ blijft. Een veer die gespannen blijft zal vroeg of laat springen. Een lichaam dat niet of nauwelijks nog terugkeert in de ruststand heeft duidelijk te kampen met chronische of schadelijke stress.

Chronische stress

Dit slimme mechanisme (aanmaak van o.a. cortisol) wil je enkel en alleen veilig houden en het is daarom belangrijk dat het goed werkt. Er ontstaat echter een probleem wanneer stress aanhoudt en getriggerd wordt door dingen die eigenlijk niet gevaarlijk zijn. In het verre verleden van onze voorouders was het handig toen ons brein bij de kleinste ritseling in de bosjes op scherp sprong maar onze leefomgeving nu is veranderd, terwijl ons brein nog op precies dezelfde manier reageert.

Zo kan een trauma of traumatische ervaring, ziekte, een gebrek aan een diagnose, onverklaarbare pijn, onbegrip uit je omgeving, financiële uitdagingen door jouw aandoening, onzekerheden over je toekomst, etc. eenzelfde vecht-, vlucht- of bevries reactie triggeren. En hoe meer dat gebeurt, hoe gevoeliger je voor stress wordt. Chronische stress verandert namelijk uiteindelijk de structuur van je hersenen.

Stressprikkels

Veranderingen in de verhouding tussen grijze en witte hersenstof kunnen ervoor zorgen dat je minder rationeel en emotioneel beheerst kunt reageren op stressprikkels. Je brein is bovendien niet meer goed in staat om in te schatten of een situatie daadwerkelijk gevaarlijker is, waardoor je angstreactie heftiger wordt. En door die toegenomen stress wordt je stressrespons alleen maar meer gevoelig. Kortom: je belandt in een vicieuze cirkel van angst, stress en meer pijn. Langdurige stress kunnen bovendien leiden tot een burn-out of overspannenheid.

Sneller ziek worden

Helaas heeft chronische stress nog veel meer potentiële vergaande gevolgen voor je gezondheid. Een hoger cortisolniveau in je lichaam kan er namelijk voor zorgen dat bepaalde immuun cellen en antilichamen minder worden geproduceerd en minder goed functioneren. Bovendien kan stress het moeilijk maken voor je lichaam om ontstekingswaarden te reguleren. Cortisol is in normale hoeveelheden ontstekingsremmend, maar als je chronisch gestrest bent werkt het (laaggradige) ontstekingen juist in de hand. Dat betekent ook dat wanneer je blootgesteld wordt aan een virus, de ontstekingsreactie van je lichaam sterker zal zijn. Het resultaat? Meer en hevigere symptomen.

Fysieke gevolgen van stress

Stress maakt het dus moeilijker voor je lijf om ziekmakers onschadelijk te maken. Het kan daarnaast zelf ook een reeks vervelende fysieke symptomen veroorzaken. De volgende symptomen komen vaak voor.

Hoofdpijn en spierpijn

Een van de meest voorkomende reacties op stress is een verkramping van de spieren. Deze spierspanning kan hoofdpijn, spierpijn (vooral in de nek, schouders en kaken) en gewrichtspijn triggeren. Maar het kan ook spierpijn veroorzaken op andere plaatsen en dan vooral op plaatsen waar je lichaam al eens een blessure of schade heeft gehad, dit noemen we ons cel geheugen.

Verhoogde bloedsuikerspiegel

Door de aanmaak van de stresshormonen adrenaline en cortisol verhoogt je bloedsuikerspiegel. De alvleesklier, welke insuline aanmaakt, wordt overbelast door stijging van de bloedsuikerspiegel. Insuline wordt aangemaakt om de bloedsuikerspiegel laag te houden. Wanneer de alvleesklier dit bijna onophoudelijk moet doen door chronische stress is de insulinespiegel dus ook constant hoog. Daarnaast zorgt een verhoogde insulinespiegel er ook voor dat het lichaam meer water en zout vasthoudt. Dit kan de bloeddruk verhogen en opgezette handen en voeten veroorzaken.

Stress kan je pijngrens verlagen

Tevens verlaagt stress het serotonine gehalte (gelukshormoon) in je hersenen. Het stofje dat een belangrijke invloed heeft op o.a. ons zelfvertrouwen, seksuele activiteit, slaap, stemming en emotie. Een serotonine tekort zorgt er ook nog voor dat je een lagere pijngrens kan hebben. En als gevolg van de pijn die je voelt kun je weer gaan verkrampen.

Vermoeidheid

Tijdens een stressperiode wordt de behoefte aan opwekkende middelen groter doordat je bijna constant moe bent. Denk hierbij aan koffie en suikers. Je hersenen krijgen te weinig glucose en dat verklaart het vermoeidheidsgevoel. Stress kan de nachtrust dus ook flink verstoren en een slechte nachtrust kan je stresslevels weer flink omhoog gooien waardoor je gevoeligheid voor stress wordt vergroot. Chronische stress veroorzaakt een vermoeidheid die helaas niet zomaar overgaat met een dutje of een avondje Netflix. Noem het dus liever uitputting.

Huidproblemen

Acute stress kan leiden tot huidkwalen als netelroos en psoriasis. En uit onderzoek gepubliceerd in JAMA Dermatology is gebleken dat er een verband is tussen chronische hoge stresslevels en huidproblemen zoals acne. Dit effect kan deels verklaard worden door het feit dat stress het je lichaam moeilijk maakt ontstekingen te reguleren. Ook beschadigt cortisol het elastine en collageen in de huid, eiwitten die essentieel zijn voor een stevige, gezonde huid.

Spijsverteringsklachten

Heb je weleens voor een spannende presentatie naar de wc moeten rennen, of last gehad van je maag? Stress beïnvloedt welke voedingsstoffen worden opgenomen, hoe snel je eten wordt verteerd en hoe veel eetlust je hebt. Bovendien heeft het spijsverteringsstelsel zijn eigen zenuwstelsel, het enterische zenuwstelsel genoemd. Het heeft als het ware een ‘eigen brein’ en reageert op dezelfde stresshormonen (zoals cortisol) en neurotransmitters (zoals serotonine en dopamine) als je hersenen.

Zweten

Als je gestrest bent produceert je brein acetylcholine (ACh), een neurotransmitter die je zenuwstelsel activeert en signalen naar zweetklieren over je hele lichaam stuurt. Vooral die op je handpalmen, voetzolen, gezicht en oksels.

Verhoogde hartslag en bloeddruk

Hierboven las je al dat je hartslag en bloeddruk in de vecht/vlucht-modus stijgen. Dus als je last hebt van chronische stress heb je vaak ook een chronisch verhoogde bloeddruk en hartslag. Met alle potentiële gevolgen van dien. Ook kan je hierdoor een opgejaagd gevoel ervaren wat ook weer meer stress kan veroorzaken.

Kort samengevat is het hebben van langdurige (chronische) stress een aanslag op je immuunsysteem waardoor je vatbaarder bent voor tal van ziektes en aandoeningen.
Omdat stress niet helemaal uit ons leven weg te denken is, is het wel heel belangrijk om te leren omgaan met stress. Regelmatig ontstressen en gezonde voeding zijn van groot belang om je immuunsysteem sterk te houden zodat er geen vervelende chronische ziektes op de loer liggen.

Maar hoe doe je dat dan...

Stress beperken

Steeds meer artsen erkennen de grote rol die stress speelt bij de ontwikkeling van (chronische) ziekten en aandoeningen. Het is letterlijk van levensbelang dat je gedurende je leven je stresslevels binnen de perken houdt. Natuurlijk kun je stress nooit vermijden, en in normale hoeveelheden is het nodig en gezond. Maar als je merkt dat je te veel stress hebt onderzoek dan vooral of hypnotherapie, yoga of meditatie jou kunnen helpen en boost de aanmaak van endorfine in je lijf. Ruil je kop koffie eens in voor water, kruidenthee of gemberthee en overweeg om extra ondersteunende supplementen te nemen zoals Magnesium.

Heb je door opgehoopte spanning in je lijf moeite om ’s avonds tot rust te komen en in slaap te vallen? Probeer dan eens Yoga Nidra. Yoga Nidra betekent letterlijk ‘slaap van de yogi’. Maar het is allesbehalve slapen zoals je ’s nachts doet. Zie het als een zeer diepe vorm van meditatie. Via Yoga Nidra kom je in de ruimte tussen waken zijn en slapen. Het brengt je in een schemergebied waarin je rationele brein slaapt, maar je onderbewuste actief blijft. Door de diepe ontspanning verwerk je prikkels, neemt de spierspanning in je lichaam af en dalen je bloeddruk en hartslag. Precies wat je nodig hebt om in slaap te komen en de gevolgen van stress te verminderen.

Hypnotherapie

Wil jij jouw gevoel van stress bij de bron aanpakken dan kan hypnotherapie je helpen. Door samen met een hypnotherapeut te onderzoeken waar jouw stressrespons ooit begonnen is kan je de stress-cirkel doorbreken. Je brein heeft de stressresponse namelijk ooit aangeleerd en dit kan je dus ook gewoon weer afleren en veranderen. In een hypnotherapie sessie wordt dit op een fijne, veilige en bovendien stressvrije manier begeleid. Sterker nog, hypnotherapie en de trance werkt diep ontspannend voor lichaam en geest. Dat is juist wat je lichaam nodig heeft om weer tot rust te komen.

Wil je meer lezen over stress en tips ontvangen om zo stressvrij als mogelijk te leven? Via de link kan je mijn e-book 'stressvrij leven' downloaden.

Marijke